واکاوی چالش های جغرافیا از زبان استادان و دانشجویان، هشدارهای جغرافیدانان به مسئولان - کشتی کروز

به گزارش خبرنگاران، سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران پس از آنالیز دلایل افت ریاضیات و گفت وگو با تعدادی از استادان و دانشجویان ریاضیات، در سلسله گفت وگوهایی با استادان و دانشجویان جغرافیا، دلیل مورد غفلت واقع شدن این رشته را آنالیز کرد. استادان در صحبت های خود، متناسب نبودن تعداد فارغ التحصیلان جغرافیا با احتیاج جامعه، بی توجهی مسئولان به قابلیت های این علم و بی انگیزگی دانشجویان را از چالش های پیش روی جامعه جغرافیدانان کشور دانستند.

یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره قابلیت های بالقوه این علم گفته بود: جغرافیدانان می توانند آن پیوندی که بین مطالعات جغرافیایی و احتیاجهای برنامه ریزی به وجود آمده را در خدمت بهبود شرایط زندگی در کشور به کار بگیرند.

این استاد دانشگاه یکی از آسیب هایی که متوجه علم جغرافیا شده را شاخه شاخه شدن آن مطرح نمود و اضافه نمود: هر علمی قابلیت هایی دارد، ولی وقتی آن را خیلی جزئی می کنید و به شاخه های متعدد تجزیه می کنید، ماهیت اصلی آن از بین می رود. این اتفاقی است که متأسفانه در سال های اخیر در جغرافیا روی داده است. این شاخه شاخه شدن از یک طرف باعث شده که دانشجوی بیشتری پذیرش گردد که از یک سو، گروه های آموزشی از پس آموزش درست این دانشجویان به خوبی برنمی آیند و از سوی دیگر، با خیل عظیم فارغ التحصیلانی روبه رو می شویم که درست آموزش ندیده و نمی توانند جذب بازار کار شوند.

تعداد زیاد دانشجویان ورودی رشته جغرافیا بارها در گفت وگوهای استادان با خبرنگاران مطرح شده است. در سال 97، دانشگاه فردوسی مشهد 30 نفر دانشجو را به صورت شبانه پذیرفته است، ولی سال جاری این تعداد به 90 نفر رسیده که همگی آن ها به صورت روزانه وارد دانشگاه می شوند. دانشگاه تهران نیز در سال 97، با توجه به آن چه در دفترچه پذیرش رشته علوم انسانی آمده 60 دانشجو را جذب نموده، اما در سال 98 این تعداد به 90 نفر رسیده است.

در دانشگاه کردستان، رشته جغرافیا بالاترین میزان پذیرش در میان رشته های روزانه با 60 نفر ورودی را دارد و در دانشگاه کوثر بجنورد در سال 98، 60 نفر در رشته جغرافیا پذیرفته شده اند. دکتر عباس سعیدی در گفت وگو با خبرنگاران درباره تعداد بالای فارغ التحصیلان گفته بود: میان تعداد فارغ التحصیلان جغرافیا و احتیاج جامعه اصلا تناسبی دیده نمی گردد؛ این نبود تناسب به این دلیل است که ما بی رویه تعداد گروه های آموزشی و شاخه های جغرافیا را اضافه نموده ایم، بدون آنکه به احتیاجهای جامعه و امکان اشتغال فارغ التحصیلان توجه داشته باشیم. در همه جای کشور، اعم از مراکز دولتی و بخش خصوصی، گروه آموزشی تأسیس نموده ایم؛ حالا آن قدر فارغ التحصیل فوق لیسانس و دکتری جغرافیا داریم که بعید به نظر می رسد جامعه بتواند برای این تعداد اشتغال ایجاد کند.

پای ثابت صحبت های استادان جغرافیا، بی توجهی مسئولان به قابلیت های این علم است. استادان جغرافیا معتقدند علت استفاده نکردن مسئولان در سمت های مختلف از فارغ التحصیلان جغرافیا و مشورت ندریافت از جغرافیدانان در تصمیم گیری ها این است که آن ها نمی دانند این علم چه قابلیت هایی دارد. یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این باره می گوید: متأسفانه به دلیل عدم شناخت از دانش جغرافیا یا به علت غرض ورزی بعضی مسئولین، جغرافیا به عنوان علم اصلی آمایش سرزمین مهجور مانده و از پتانسیل های جغرافیا برای توسعه کشور استفاده نمی گردد. بسیاری از کارهایی که در کشور انجام می گردد، کارهای تخصصی جغرافیدان است که توسط دیگر رشته های تخصصی با کیفیت نامناسب ارائه می گردد.

دانشجویانی که در رابطه با صندلی علم جغرافیا با خبرنگار خبرنگاران گفت وگو کردند، در صحبت های خود مدعی شدند در ایران هیچ بهایی به جغرافیا نمی دهند. یکی از دانشجویان نیز با اشاره به این که شهردار اسبق تهران نیز جغرافیا خوانده، گفت: شهردار اسبق تهران، سال ها در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران تدریس نموده بود، ولی صندلیی برای دانش آموختگان جغرافیا در شهرداری تعریف نکرد. در صورتی که یکی از اصلی ترین صندلی های دانش آموختگان جغرافیای شهری می تواند شهرداری ها باشد. در حالی که اغلب استادان معتقدند ناآشنایی مسئولان با علم جغرافیا باعث شده که از توانایی های فارغ التحصیلان جغرافیا استفاده نگردد، معاون پژوهشی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران می گوید: در قوانین استخدامی جای زیادی برای فارغ التحصیلان جغرافیا وجود ندارد.

جغرافیا علمی است که به سبب وسعت مفاهیم آن با رشته های دیگری هم مرز شده است. این رشته در مقاطع بالاتر گرایش هایی همچون جغرافیای سیاسی، جغرافیای شهری، جغرافیا و برنامه ریزی گردشگری دارد که با رشته های دیگری همچون علوم سیاسی، گردشگری و شهرسازی مرتبط است. یکی از دانشجویان جغرافیا درباره این هم مرزی علوم و چالش هایی که دارد، می گوید: بین رشته جغرافیا با گرایش برنامه ریزی شهری، شهرسازی و معماری اشتراک های زیادی وجود دارد و دانشجویان رشته های فنی خود را صاحب برنامه ریزی شهری می دانند و از ورود دانش آموختگان جغرافیا به این حوزه جلوگیری می نمایند. در صورتی که نویسندگان بیشتر کتاب هایی که دانشجویان شهرسازی می خوانند جغرافیدانان هستند. اصلا بهتر است در سازمان ها، شغلی برای دانش آموختگان رشته جغرافیا تعریف گردد.

بخشی از پروژه های مرتبط با آب وهوا، مخاطرات طبیعی، برنامه ریزی های شهری و روستایی و ... توسط سازمان های مختلف به دانشکده های جغرافیا واگذار می گردد. این همان چیزی است که در رشته های فنی از آن به عنوان ارتباط صنعت و دانشگاه تعبیر می گردد و اکنون بعضی از جغرافیدانان معتقدند دانشکده های جغرافیا به اندازه سابق با جامعه ارتباط ندارند. یکی از استادان دانشگاه تهران درباره وضعیت پروژه ها در رشته جغرافیا می گوید: در گذشته شانس پروژه دریافت بسیار بالاتر از الان بود، یعنی یا درخواست از جغرافیدانان بیشتر بود و یا اینکه اگر خود جغرافیدانان طرح خوبی برای ارائه داشتند، از طرح آن ها حمایت می شد. در حال حاضر اصلاً این طور نیست؛ یعنی من در چند سال اخیر بهترین ایده ها را می برم، ولی می گویند خوب است؛ اما پولی برای اجرایی کردن آن وجود ندارد یا می گویند با هزینه شخصی انجام دهید. اگر بعداً به سود رسید، سود را با شما شریک می شویم! الان صرفاً پروژه هایی که بسیار ضروری باشند، انجام می شوند.

یکی دیگر از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت وگو با خبرنگاران درباره شرایط پروژه های جغرافیا گفته بود: الان مدتی است که دولت پول پروژه را ندارد، چه برسد به پروژه های ما. این در حالی است که بعضی از دانشجویان این رشته می گویند: در قالب تفاهم نامه ها، همکاری هایی میان دانشکده و بعضی سازمان ها وجود دارد، ولی بعضی استادان نسبت به دانشجویان کم لطفی می نمایند. اگر در همین پروژه هایی که با نهادهای مختلف دارند، اسم دانشجویی که با وی کار نموده است را بیاورند یا از توانایی های دانشجویان نیز استفاده نمایند، رشته جغرافیا می تواند صندلی بهتری در جامعه پیدا کند.

تاثیر تحریم ها بر فعالیت های علمی جغرافیدانان، لزوم تغییر دیدگاه سنتی نسبت به جغرافیا و نبود صندلی قانونی و علمی برای ارائه گزاره های علمی توسط جغرافیدانان از دیگر موارد طرح شده توسط استادان جغرافیا است. کشور ما از لحاظ جغرافیایی شرایط خاصی دارد. قرار داشتن بر روی کمربند زلزله، وقوع رانش زمین و تاثیر پذیرفتن از تغییرات اقلیم در سال های اخیر باعث شده که هر ساله هزینه های زیادی صرف مقابله با مخاطرات جغرافیایی گردد. در صورتی که این هزینه ها احتمالا با بهره گیری از نظرات جغرافیدانان، تعریف صندلی قانونی برای ارائه نظرات آن ها و اهمیت دادن به صندلی شغلیِ خیل عظیم فارغ التحصیلان جغرافیایی که هر سال وارد جامعه می شوند، می تواند کاهش پیدا کند.