فرهنگ را به سیاست آلوده نکنید - کشتی کروز

این عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره شرایط فرهنگ و ادبیات به ویژه در فضای آموزشگاهک آن در دولت دوازدهم اظهار کرد: می خواهم به پیش تر از چهار سال گذشته اشاره کنم که البته چهار سال گذشته را هم دربرمی گیرد. اگر منظور از آموزشگاهک، شیوه و محیط دانشگاهی باشد، متاسفانه دانشگاه ها به سبب مسئله امتیاز و چاپ مقاله در مجلات به اصطلاح علمی - پژوهشی به نوعی سطح علمی را کاهش داده اند و به جای این که فراوری علم را در نظر بگیرند، نوعی رقابت چاپ مقاله و کتاب در نظر گرفته می شود که این البته آفت عظیمی است.

او در عین حال گفت: اگرچه کتاب های متعددی از حوزه دانشگاه نشر یافته، اما تعداد اندکی از آن ها قابل اعتنا و تامل هستند و این بی شک به همان دادوستدهای امتیاز و به اصطلاح کسب رتبه های علمی دانشگاهی برمی شود. اما به زعم من، کار فرهنگی و چاپ آثار درخور توجه بیشتر، در فضاهای آموزشگاهک بیرون از حوزه دانشگاه قابل تامل است و این مسئله از پیش از انقلاب چشم گیر بود؛ نهادهایی مثل فرانکلین و بنگاه ترجمه و نشر کتاب آثار ارزشمندی را به چاپ رساندند و البته پس از انقلاب هم مراکز درخوری مانند: دایره المعارف عظیم اسلامی، دانشنامه دنیا اسلام و البته مرکز نشر دانشگاهی با جذب استادان فاضل، چه دانشگاهی و چه غیردانشگاهی، توانستند آثار قابل اعتنایی را به عرصه کتاب و فرهنگ عرضه نمایند و هم فرهنگستان زبان و ادب فارسی آثاری را در حوزه ادب معاصر، دانشنامه زبان و ادب فارسی، دانشنامه شبه قاره و مجلات تخصصی در حوزه زبان و ادبیات فارسی مثل نامه فرهنگستان یا نشریات دیگری مانند گویش، دستور، واژه گزینی و تحقیقات دیگر در حوزه فرهنگ نویسی به چاپ رسانده و یا در دست چاپ دارد.

کیهانی با اشاره به شرایط نشر کتاب هم بیان نمود: در حوزه کتاب هم چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، افراد غیردانشگاهی - کسانی که به اسم استاد استخدام دانشگاه نبودند - دست به کار ترجمه و تالیف آثار جان دار زدند؛ از جمله استادان احمد سمیعی گیلانی، استاد ابوالحسن نجفی، استاد اسماعیل سعادت، استاد رضا سیدحسینی، استاد عبدالمحمد آیتی و استاد نجف دریابندری. البته سهم بعضی از استادان دانشگاهی فاضل و گران قدر هم قابل اعتناست و نمی شود از آن ها چشم پوشی کرد؛ از جمله روان شادان: دکتر محمود صناعی، دکتر عبدالحسین زرین کوب، دکتر پرویز ناتل خانلری، دکتر محسن دنیاگیری، دکتر علی محمد حق شناس، دکتر محمدرضا باطنی و بعضی استادانی که وجودشان همچنان موجب گرمی در دانشگاه ها هستند و البته برای این که مبادا اسمی از خاطرم برود، از ذکر آن ها خودداری می کنم.

او اضافه نمود: اما با همه کاستی ها باید بگویم که در حوزه نشر و چاپ آثار گران قدر، پیشرفت های چشم گیری در حوزه های شعر، ادبیات، داستان و نقد داشته ایم که به قلم چهره های شاخصی، چه در حوزه دانشگاه و چه در حوزه آموزشگاه بیرون دانشگاه منتشر شدند. اما این که تا چه مقدار به این آثار اعتنا می شود و سطح عمومی فرهنگ جامعه تا چه مقدار ارتقا یافته، مقوله دیگری است.

این عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه، خواسته هایی را هم از دولت تازه عنوان نمود و گفت: درخواست بنده - در واقع خواهش و انتظارم - ، به اسم یک پژوهشگر در حوزه فرهنگ، چه مربوط به دولت حاضر و چه مربوط به دولت های دیگر این است که در وهله نخست - تاکید می کنم در وهله نخست - دولت مردان ما فرهنگ را به سیاست آلوده ننمایند. سیاست سازوکار خودش را دارد؛ باندبازی است، و جناح و جبهه دارد. مدیر اگر سیاسی باشد، وقتی از کار برکنار شد یا دوره اش به اتمام رسید، تیم خودش را می برد و افراد دیگری که چه بسا در حوزه فرهنگ ناکارآمد و یا اصلا نابلد هستند، می آیند.

جعفرشجاع کیهانی در توضیح بیشتر بیان نمود: منظور این است، افرادی که می آیند، یقینا در حوزه های دیگر تخصص دارند اما در حوزه فرهنگ که حوزه ای تخصصی است، کار نکرده اند. به نظر من، مدیر صرفا سیاسی دغدغه فرهنگ ندارد. البته بودند و هستند مدیرانی سیاسی که با تدبیر و درایت شان فضای آموزشگاهک را مبرا از زدوبندهای سیاسی نگه داشته اند و با جذب استادان لایق، فارغ از هر باندبازی، تنها به اعتبار علمی، به کار و عضویت دعوت کردند و همین ثبات سبب شده تا فضای فرهنگی و آموزشگاه آن مراکز فرهنگی، که اعمال سیاست نشده، باثبات به کار خودشان ادامه دهند. ماحصل سخن من این است که سیاست و سیاست مداران می آیند و می فرایند اما فرهنگ و فرهنگ مداران ماندگارند.

او بعلاوه در توضیح خواسته دیگر خود به شرایط معیشتی اهالی فرهنگ پرداخت و اظهار کرد: تقاضای دیگر من از دولت حاضر این است که رسیدگی به معیشت اهالی فرهنگ را در اولویت قرار دهد؛ به ویژه درخصوص کسانی که استخدام مراکز اداری و کشوری نیستند اما در حوزه فرهنگ صاحب قلم، ذوق و تخصص اند.

کیهانی با بیان این که دغدغه معیشت، فکر را خسته و آدمی را فرسوده می نماید، گفت: البته این در همه حوزه ها و در کل جامعه فراگیر است؛ اگر افراد، در هر حوزه ای در جامعه، از نظر معیشت تامین نباشند، اصولا فکر خلاقی نخواهند داشت.

او سپس با اشاره به ضرورت ارتقای سطح فرهنگ در جامعه ادامه داد: به هر حال، از آن جایی که فرهنگ و فرهنگیان سازنده نسل هستند، انتظار می رود به اهالی فرهنگ در حوزه معیشت اعتنای موثر شود. امیدوارم این دغدغه ها در دولت فعلی ما جاگیر شود و با این اندیشه برای کشور، سازوکارهایی فراهم شود تا سطح جامعه فرهنگی ما بالاتر برود و فضای کتاب خوانی را در جامعه مهیا نمایند تا جوانان با کتاب، فرهنگ و کتابخوانی آشنا شوند و انس گیرند. متاسفانه به هر دلیلی، گرانی کتاب یا بی توجهی به کتاب سبب شده انتشار کتاب ها به 200 نسخه برسد و چه بسا کمتر، و این برای جامعه ای که جمعیت بالای 80 میلیون دارد و اهالی باسواد آن یقینا اگر از نیم بیشتر نباشند، کمتر نیستند، بسیار فاجعه بار است.

این عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سرانجام با بیان این که ما باید فرهنگ جامعه را بالا ببریم گفت: باید کتاب و کتابخوانی را با زندگی مردم پیوند بزنیم و شرایطی را فراهم آوریم که پس از تامین مهم ترین عامل یعنی معیشت، خانواده ها این توانایی را داشته باشند تا از کتاب در سبد زندگی خود بهره مند شوند و از حد خورد و خوراک بگذرند و با تئاتر، کنسرت های موسیقی وزین، مجامع علمی، فرهنگی و هنری و در یک سخن، آن چه سطح فرهنگ را تعالی می بخشد، مانوس شوند.