هشدار درباره تصمیمات شتاب زده پیرامون آموزش پساکرونا - کشتی کروز

دکتر کیوان نارویی در گفت وگو با خبرنگاران، درباره تاثیری که آموزش مجازی می تواند بر آموزش حضوری بگذارد، گفت: این مساله دو جنبه خواهد داشت. از یک لحاظ با توجه به آشنایی اساتید با روش­ های به روز تدریس، روش های ارزیابی نوین، برقراری ارتباط از روش­های مختلف، برگزاری سمینار و وبینار و ... می ­توانند در سالهای آینده در کنار تدریس حضوری از این روش­ ها برای بهبود کیفیت آموزش استفاده نمایند.

وی اضافه نمود: بسیاری از کشورهای سطح اول علمی سالیان زیادی است که از این روش ­ها در کنار تدریس حضوری برای بالا بردن راندمان استفاده می­ نمایند، زیرا تمام مطالب تکمیلی در کلاس به دلیل محدودیت زمانی قابل طرح نیست. همچنین در دانشگاه های سطح اول دنیا مطالبی که قرار است در کلاس تدریس گردد به همراه مطالب تکمیلی شامل نمایش فیلم آموزشی، نحوه برنامه نویسی، آدرس وب سایت های مفید و غیره در سامانه آموزش الکترونیکی قرار داده می ­گردد و کلاس حضوری محل حل مساله، بحث و برطرف اشکال بوده که می توان به افزایش کارایی و راندمان بر این اساس پی برد. بنابراین شیوع کووید- 19 در کشور می­ تواند از این منظر رویداد مناسبی جهت تحول در سیستم آموزش باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی با بیان این که در حال حاضر تمامی اساتید نحوه برگزاری آزمون ­های کوتاه معروف به کوییز را با حداقل تخلف دانشجویان را فرا گرفته ­اند گفت: تنها همین مساله می ­تواند در افزایش ساعات مفید تدریس حضوری به دلیل برگزاری آزمون در ساعات غیرکلاسی مفید باشد. همچنین برگزاری کلاس های حل تمرین بصورت حضوری به دلیل حجم بالای کلاس ­های دانشجویان خود یک معضل بوده که با این روش ها بصورت بسیار مفید می ­توان آن ها را برگزار کرد.

نارویی ادامه داد: همچنین در کلان شهرها مسائلی مانند آلودگی هوا باعث تعطیلات هر چند محدود می­ شد که در نتیجه آن کلاس های فوق العاده و یا عدم اتمام سرفصل دروس را در پی داشت که می توان از روش آموزش الکترونیکی در این مواقع استفاده کرد. در سال 1398 دانش­ آموزان مدارس در مجموع بیش از یک ماه تعطیلات به دلیل آلودگی هوا و بعضی مسائل دیگر داشتند که این مساله به دلیل عدم استفاده از سیستم آموزش الکترونیکی باعث عقب افتادگی زیادی شد و این مسائل می تواند در بلندمدت لطمات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.

وی با اشاره به تاثیر منفی که آموزش مجازی می تواند بر آموزش دوران پساکرونا داشته باشد، گفت: نگرانی در رابطه با سستی در مراجعه دانشجویان و بعضا اعضای هیات علمی و کارکنان در نیمسال ­های آینده به دانشگاه وجود دارد. به این معنی که مسائلی مانند ترافیک، عدم تمایل به سحرخیزی، خستگی در محیط دانشگاه و غیره ممکن است از حضور موثر دانشجویان در محیط دانشگاه بکاهد. همچنین ممکن است در بعضی موارد تصمیمات شتابزده جهت جایگزینی سیستم آموزش الکترونیکی به جای آموزش حضوری توسط عده ­ای مطرح گردد که بعضی دلایل آن بیان شد. امیدوارم با کوشش همه مسئولان در نهادهایی مانند رسانه ملی، وزارت علوم و خصوصاً در دانشگاه­ ها بتوان از تجربه حاضر در جهت پیشرفت و آگاهی دادن استفاده کرد نه این که تجربه حاضر موجب سوء برداشت­ های احتاقتصادی گردد.

نارویی در بخش دیگری از سخنانش درباره سطح تعامل استادان دانشگاه با دانشجویان در آموزش مجازی گفت: بسیاری از اساتید در دانشگاه­ های خوب کشور در سالیان قبل هم از سیستم آموزش الکترونیکی به عنوان مکمل سیستم آموزش حضوری استفاده می کردند. بنابراین این دسته از اساتید و همچنین دانشجویان آن­ها با این سیستم به طور کامل آشنا بوده و از همان روزهای نخستین شیوع کووید 19 اقدام به برگزاری جلسات کلاس، جلسات برطرف اشکال، حل تمرین، پروژه­های تکمیلی، برگزاری آزمون و غیره کردند که بعضاً به دلیل حساسیت ایجاد شده از آینده نیمسال، تعامل دانشجویان و اساتید بیشتر بود.

وی تجربه آموزش مجازی را جذاب دانست و درباره شیوه های ارزیابی سامانه آموزش مجازی گفت: نکته جالب تجربه شخصی و بعضاً بعضی همکاران این بود که به دلیل ذات تهیه سئوالات امتحانی که پس از طرح، توسط استاد باید بصورت هوشمند با انواع روش ­های سئوالات 4 گزینه­ ای، تشریحی قابل پاسخ در کامپیوتر، جای گذاری و غیره در سیستم آموزش الکترونیکی برنامه­ ریزی و برنامه نویسی می­ شد، توجه و انگیزه اساتید را جلب نموده بود. از سوی دیگر، این شیوه­ های ارزیابی جدید برای دانشجویان نیز بسیار جذاب بود به گونه ­ای که در کنار مساله ­ای به نام امتحان، در هر آزمون با یک شکل خاص برگزاری آشنا می­ شدند که خود این مساله آنها را به سمت حضور و شرکت موثر سوق می­داد و به دلیل اینکه کامپیوتر پس از سرانجام امتحان به دانشجویان نمره می داد بعضا رقابت هایی میان دانشجویان ایجاد شده بود.

مدیر خدمات آموزشی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی خاطر نشان کرد: همچنین به دلیل نگرانی از آینده، دانشجویان و اساتید با وسواس خاصی مطالب را دنبال می کردند و بنا بر تجربه شخصی من، در این نیمسال تعداد دانشجویان شرکت نماینده در کلاس نسبت به نیمسال­ های قبل نه تنها کاهش پیدا ننموده بود بلکه دانشجویان به صورت موثر در مباحث هم شرکت می کردند.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طورسی با بیان این که در این نیمسال حجم کاری اساتید افزایش چشمگیری داشت، گفت: اساتیدی که تنها به صورت سنتی در هر نیمسال به بیان جزوه در کلاس می­ پرداختند حال مجبور به فراوری محتوا به دلیل ذات سیستم آموزش الکترونیکی، برگزاری آزمون، برگزاری کلاس حل تمرین، پاسخگویی به اشکالات دانشجویان بصورت الکترونیکی و غیره شدند که این مورد زمان بسیار زیادی را احتیاج داشت. امیدوارم که از این تجربه در نیمسال­ های بعد جهت افزایش تعاملات استفاده گردد. به نظر این مساله با گذشت چند ماه در دانشگاه­های کشور نهادینه شده باشد. در این راستا تزریق انگیزه به اساتید به وسیله بازبینی آیین­نامه­های تشویقی و ارتقا و همچنین وضع قوانین جدید آموزشی می­تواند بسیار راهگشا باشد.

وی در پاسخ به سوالی درباره تاثیر دسترسی رایگان به پایگاه های اطلاعاتی کشورهای دیگر بر انتظارات دانشجویان از سیستم آموزش عالی ایران گفت: در این راستا دانشگا­ه­ها و وزارت علوم هم در راستای حدبیشتر بهره، منابع رایگانی را در اختیار دانشجویان قرار داد. به عنوان مثال در دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی با طراحی VPN دانشجویان و اساتید امکان استفاده از منابع کتابخانه و دانلود مقالات را که قبلا حتما باید در محیط دانشگاه انجام می­شد به دست آوردند. با پیگیری­های وزارت علوم، استفاده از اینترنت ایرانسل و رایتل در اتصال به کلاس­های آموزش الکترونیکی گویا رایگان شده است.

نارویی در ادامه توضیح داد: متاسفانه سیستم آموزش رایگان در ایران بعضا انتظارات غیر منطقی را به وجود آورده که امیدوارم شرایط حاضر به این انتظارات دامن نزند. به عنوان مثال با توجه به تامین هزینه­ های آموزش رایگان از محل­ بودجه کشور و بیت المال، انتظار می­ رود آموزش در هر درس فقط یک بار رایگان باشد و در صورتی­­که دانشجویی پیروز به گذراندن درس نگردد هزینه اخذ مجدد درس را در دانشگاه­های دولتی بپردازد. اما متاسفانه از این مساله سوءبرداشت­هایی شده است و انتظار خدمات آموزش رایگان به ازای هر بار اخذ درس وجود دارد. در نیمسال جاری شهریه دانشجویانی که در سنوات غیرمجاز بودند به دلیل شرایط حاضر بعضا بخشیده شده و یا با مرخصی دانشجویان موافقت شده است. امیدوارم این انتظار تبدیل به یک رویه نگردد که در آن صورت نظم آموزشی دانشگاه­ ها دچار مسائل فراوانی خواهد شد.

وی اضافه نمود: اما از سوی دیگر انتظار استفاده از تامین اینترنت با کیفیت مناسب از سازمان ­های مربوطه، استفاده از سیستم­ های نوین آموزش در کنار روش ­های قبلی، تفکر در خصوص ارزیابی مستمر دانشجویان با توجه به امکانات فراهم شده، توجه به حل مساله محور در قالب امکانات فراهم شده در کنار آموزش مجازی و غیره می­تواند مفید واقع گردد. در کنار این انتظارات دانشجویان، امیدوارم سیاست های مناسبی با توجه به تجربیات آموزش الکترونیکی در کنار آموزش حضوری از سمت مراجع ذیصلاح بصورت سیاست کلی اخذ گردد. در واقع اتفاقات این نیمسال مسایلی را که در شیوه ­های آموزش نوین به صورت یک ضرورت در آمده بود و شاید به صورت جدی به آن نگاه نمی­ شد را زنده کرد. اتخاذ سیاست ­های مناسب می­ تواند تحول عمیقی در کشور ایجاد کند تا راه پیموده نشده را با سرعت بیشتر بتوان طی کرد.

عضو هیئت علمی دانشکده مواد و متالوژی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در پاسخ به پرسشی درباره عملکرد آموزش عالی در مدیریت بحران کرونا گفت: با توجه به شیوع بیماری کووید-19 در ابتدا در بسیاری از مراکز آموزش عالی حتی انتظار تعطیلی کامل این نیمسال وجود داشت. همچنین پیش ­بینی­ های نهادهای ذیربط مبنی بر تاریخ­ های بازگشایی دانشگاه­ها که از 10 اسفند ماه 1398 ذکر شده بود باعث تغییر تصمیمات در دانشگاه­ ها می­ شد و بیشتر مراکز آموزش عالی به دنبال آموزش حضوری و برگزاری کلاس­های فوق العاده پس از بازگشایی بودند. تصمیمات مهم و کلیدی وزارت علوم در همان ابتدا باعث شد بسیاری از مراکز به فکر ارائه آموزش به روش­ های مختلف بیفتند.

نارویی ادامه داد: در این راستا با ابلاغ تصمیم­ات وزارت علوم به دانشگاه­ها، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در همان روزهای اول شیوع کرونا اقدام به برگزاری جلسات مدیریتی کرد و تصمیم گرفته شد تا زمان بازگشایی مراکز آموزشی، آموزش الکترونیکی بدون وقفه جایگزین گردد و پس از بازگشایی آموزش حضوری ادامه یابد. توجه گردد این تصمیم در زمانی گرفته شد که پیش بینی تعطیلات حدود 15 روزه دانشگاه­ها می­ رفت و از نگاه بیرونی این تصمیم ضروری به نظر نمی ­آمد. به این ترتیب شاید بتوان به جرات اعلام کرد جزو اولین دانشگاه هایی بودیم که در آن، بدون وقفه خاصی آموزش مجازی جایگزین شد.

وی با بیان این که بر اساس آمار، حدود نیمی از اساتید از همان روز اول آموزش مجازی را آغاز کردند و دانشجویان هم به دلیل عدم انباشتگی دروس از این شرایط استقبال کردند گفت: پس از 15 اسفند خبرهایی مبنی بر بازگشایی دانشگاه­ها پس از تعطیلات نوروز وجود داشت که باعث شد بسیاری از مراکز آموزش عالی رسماً اعلام نمایند پس از این تعطیلات آموزش از سر گرفته می­ گردد؛ اما در دانشگاه صنعتی خواجه­ نصیرالدین طوسی آن دسته از اساتیدی که تا نیمه اسفند هم به شرایط آموزش حضوری فکر می کردند هم بر اساس تجربه آن دسته از همکاران خود که کلاس های الکترونیکی را برگزار نموده بودند و هم با یک تصمیم نهایی مدیریتی مبنی بر الزام تشکیل کلاس­ها بصورت الکترونیکی، کلاسهای خود را در زمان باقی مانده در اسفند 1398 برگزار کردند.

نارویی اضافه نمود: در سیستم آموزش حضوری هر سال از 20 اسفند دانشگاه­ها به دلیل مراجعه بعضی از دانشجویان به مناطق محل سکونت خود به حالت نیمه تعطیل در می­ آمد که در این نیمسال طبق آمار موجود 80درصد اساتید تا 28 اسفند اقدام به برگزاری کلاس کردند و نکته جالب­ تر این که دانشجویان هم اعتراضی نداشته اند. همچنین در ایام تعطیلات نوروز 99 کلاس هایی که بعضا تشکیل نشده بود و دچار عقب افتادگی بودند به صورت فوق العاده تشکیل شد. با ذکر این نکات به نظر مراکز آموزش عالی بدون تحمیل مسائل اقتصادی به سیستم توانسته ­اند رسالت خود را تا حد امکان انجام دهند.

این مدرس دانشگاه در پاسخ به سئوال دیگری درباره عملکرد حل مسئله محور دانشگاه ها در دوران شیوع کووید-19 گفت: در رابطه با حل مساله محور بودن دانشگاه ها می توان گفت مثلا در سطوح تحصیلات تکمیلی بسیاری از مسایل تحقیقی که به صورت سمینار در دروس مطرح شد بر پایه بیماری کووید 19 در رشته ­های مختلف بود. مثلا در مباحثه ای با همکاران می شنیدم که موضوع سمینار درسی را استفاده از مواد نانو برای استفاده در فیلترهای ماسک گذاشته­اند. در یک تجربه شخصی دانشجویان تحصیلات تکمیلی من با استفاده از پرینتر سه بعدی اقدام به ساخت فریم (frame) برای شیلدهای (shield) مورد استفاده به عنوان فیلتر نمودند و یا ساخت فیکسچر (fixture) برای ماسک­های دهان و بینی به گونه­ ای که نیرو حاصل از بند ماسک بر روی گوش نباشد و توسط فیکسچر به سر منتقل گردد و هزینه ساخت هم بسیار پایین بود. اما با توجه به شرایط و بحران ­های آموزش در نیمسال جاری این مسایل بصورت یک سیاست نگاه نشد و امید است بخش ­های پژوهشی هم در این شرایط به دنبال سیاست­ های تشویقی و مناسب در سطح وزارتی باشند.