چشمه کوهرنگ که آب 5 شهر را تامین می نماید، خشک شد - کشتی کروز

به گزارش ایسنا، ایرانیان باستان روز 13 اسفند ماه هر سال را که نوروز آب ها نامیده می شد، به کنار چشمه ها و رود ها می رفتند و با برپایی مراسم خاص این روز را جشن می گرفتند.

بعلاوه در تاریخ باستانی ما روز نوروز رودها را داشتیم که مصادف با 19 اسفند بوده که به آن فروردین روز گفته می شد و در این روز ایرانیان به لایروبی و پاکسازی رودخانه ها، کاریز ها و چشمه ها می پرداختند و این جشن همراه با پاشیدن عطر و گلاب به روی و اطراف رودخانه ها بوده که این نمایانگر توجه ایرانیان به زیبایی و سلامت محیط زیست است.

اکنون همه این سنت های نیکو فراموش شده و در سایه عدم مدیریت منابع آبی، توسعه شهرنشینی و توسعه صنایع با چالش های غیر قابل جبرانی دست و پنجه می کنیم که در راس آن تنش آبی واقع شده است و بر اساس آخرین مطالعات اجرا شده در یک بازه 13 ساله در بعضی از حوضه ها؛ 4 برابر آبی که وارد دشت شده به طرق مختلف برداشت شده است!

علاوه بر آن 10 استان مازندران، فارس، اصفهان، خوزستان، همدان، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، هرمزگان و یزد در معرض بیشترین تنش آبی در کشور قرار دارند، ولی اینکه استان مازندران در کنار نام استان هایی، چون اصفهان، یزد و سیستان و بلوچستان قرار گرفته است، جای تامل دارد.

ولی از همه بدتر، بعد از خشک شدن زاینده رود، شاهد بودیم که چشمه کوهرنگ که آب شرب 5 شهر و 34 روستا را تامین می کرد، با کاهش شدید آبدهی روبرو شده و تمامی آب آن وارد خط انتقال آب به شهرکرد می گردد و جریان چشمه به طور کامل خشک شده است؛ کوهرنگ، جایی است در چهارمحال و بختیاری که هم آب معدنی آن معروف است و هم دشت لاله های واژگونش در بهار. گفته می گردد 10 درصد از کل آب های کشور از جمله سرچشمه دو رودخانه بزرگ و حیاتی یعنی زاینده رود و کارون در این شهرستان از قلل سر به فلک کشیده زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرند.

دلایل خشک شدن این چشمه از کاهش بارندگی شروع می گردد و تا تمام شدن یخچال های زردکوه و حفر تونل کوهرنگ سه ادامه می یابد.

هر چند که کشور با تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها روبرو است، ولی به اعتقاد محققان باید با مدیریت منابع آبی و بازچرخانی آن، عبور بی خطری از عوارض ناشی از تغییر اقلیمی داشته باشیم، شاید به همین علت باشد که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1992، روز 22 مارس (2 فروردین ماه) را روز جهانی آب نامگذاری نموده است تا در این روز به جهانیان تاکید گردد که منابع آب امانتی در دست ما است که باید به سلامت به نسل آینده تحویل دهیم.

در ایران نیز ما روز ملی آب داریم که پس از تاسیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن کشاورزی ایران در سال 1394، روز 13 اسفند به مناسبت نوروز آب ها، در تقویم به نام روز ملی آب نامگذاری شد و اکنون ما در فاصله زمانی روز ملی آب و روز جهانی آب جشنواره ای را برگزار می کنیم تا به مرور آنچه که باید انجام می دادیم و غفلت کردیم، بپردازیم.

روز جهانی برای منابع آبی کره زمین

دکتر محمدحسین صراف زاده، رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب در مصاحبه با ایسنا، با اشاره به چالش هایی که کشور در حوزه آب با آن روبرو است، با تاکید بر اینکه همیشه احتیاج است تا توجه افکار عمومی و جامعه و بخش های حکمرانی را به این موضوع جلب کنیم، افزود: در این راستا ما در کرسی یونسکو در بازیافت آب هر ساله روز ملی آب که مصادف با 13 اسفند است را گرامی می داریم و در سه سال اخیر نیز سعی کردیم که برنامه مناسبی در حوزه آب داشته باشیم و در بازه زمانی بین روز ملی آب (13 اسفند) تا روز جهانی آب (22 مارس مصادف با 2 فروردین) جشنواره ای را برگزار کنیم.

وی با بیان اینکه این جشنواره از روز ملی آب تا نوروز آب برگزار می گردد، اظهار کرد: در این جشنواره سلسله رویداد های علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری و ترویجی در حوزه آب با مشارکت سازمان ها، نهاد ها و دانشگاه های مختلف تدارک دیده شد و طی این برنامه ها شرایط آب کشور تبیین می گردد.

صراف زاده با اشاره به جزئیات برنامه های سال جاری جشنواره آب، تاکید نمود: افتتاحیه این برنامه در کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری تحت عنوان کوهرنگ مادر آب برگزار گردید؛ چرا که شرایط آب دهی این چشمه در سال های اخیر بسیار نگران نماینده است.

رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب، خاطر نشان کرد: علاوه بر آن به مناسبت تاسیس کرسی مخاطرات زمین شناختی ساحلی که به وسیله پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی به ریاست دکتر حمید نظری، پنل آب، اقلیم و تمدن جشنواره آب را برگزار کردیم. این کرسی با توجه به مطالب علمی که ارائه کرد، به ما نشان دادند که چگونه آب در حوزه هایی، چون تغییر اقلیم و تمدنی ما اثرگذار است.

وی با اشاره به برنامه های روز جهانی آب که مصادف با روز 2 فروردین ماه 1401 است، یادآور شد: در این روز برنامه هایی در سطح جهان در حوزه آب تدارک دیده شده است.

بازچرخانی آب و مدیریت منابع راه نجات از تنش آبی

صراف زاده با تاکید بر اینکه شرایط آب در کشور تا حد زیادی به شرایط آب و هوا بستگی دارد، اظهار کرد: آب بر حوزه هایی، چون انرژی و غذا نیز اثرگذار است، به طور کلی نظام جامعه جهانی به گونه ای است که هر بخشی بر بخش دیگر اثرگذار است.

وی افزود: پدیده ریزگرد ها بر اثر خشک شدن دریاچه ها و مناطقی است که به تدریج بر اثر مسائلی که ریشه در فعالیت های صنعتی و انسانی دارد، خشک شده اند و در نتیجه با پدیده ریزگرد ها روبرو شدیم. از سوی دیگر وقتی آلودگی هوا وجود دارد، به نوعی بر روی آب اثرگذار است و باران اسیدی نمونه ای از این پدیده است که آلودگی های هوا جذب آب بارش می شوند و از این طریق وارد منابع آب می شوند.

رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب، ادامه داد: بر این اساس رویکرد ما در کرسی یونسکو در حوزه آب، این است که زمینه هایی که در سطح کشور و در مقوله اقتصاد چرخشی دیده می گردد، باید بستر های علمی آن در فرآیند های مربوط به بازچرخانی آب دیده گردد.

وی با تاکید بر اینکه در مورد آب نباید رویکرد ها خطی باشد، گفت: باید برای رهایی از شرایط موجود به سمت بازچرخانی آب و ایجاد چرخه هایی برویم که فاضلاب و پساب به عنوان مواد دفعی دیده نمی شوند، بلکه به عنوان منابع آب نامتعارف آنالیز هایی را انجام داده و این منابع آبی را بازیافت کنیم.

صراف زاده خاطر نشان کرد: نهضت بازچرخانی آب از 8 سال قبل مورد توجه سیاستمداران قرار گرفته است و برنامه هایی نیز در این زمینه تدوین شده است، ولی اینکه به چه اندازه به این برنامه ها توجه شده کم و زیاد دارد؛ در بعضی از سال ها پیشرفت های خوبی در این زمینه حاصل شده است.

وی توسعه فناوری های بازیافت آب را از جمله پیشرفت های کشور در این حوزه نام برد.

نظر کرسی یونسکو در زمینه استفاده از آب های ژرف

صراف زاده در پاسخ به این سوال که آیا توجه به آب های کارستی، راه چاره مناسبی برای جبران کمبود آب است، شرح داد: ما باید به جای اینکه دائما در پی منابع نو آب باشیم، ضروری است در پی مدیریت مصرف آب باشیم؛ چرا که هر چه ما بتوانیم منابع آبی بیشتری تامین کنیم، قطعا مصرف نماینده آن نیز موجود است، از این رو ضروری است که در بخش مصرف نمایندگان برنامه های مدیریتی تدوین گردد.

رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب تاکید نمود: در این برنامه ریزی باید اولویت به مصرف نمایندگانی اختصاص داده گردد که آب را با بهره وری بیشتر مصرف می نمایند.

وی شرایط بهره وری آب در کشور را نامناسب توصیف کرد و افزود: این امر به گونه ای است که در حوزه کشاورزی به ازای یک کیلوگرم محصولی که فراوری می گردد، اندازه آب مصرفی نامتناسب است، ما نسبت به میانه های جهان عقب ماندگی هایی داریم، ولی کار هایی در این زمینه در دست اقدام است که می تواند این عقب ماندگی را جبران کند و در حوزه صنعتی نیز ضروری است آنالیز گردد که به ازای فراوری یک تن فولاد، به ازای یک بشکه نفت و یا یک بطری شیر چه اندازه آب مصرف می گردد و با این آنالیز متوجه می شویم که در این حوزه ها نیز زیاد بهره ور، عمل ننموده ایم و جا دارد بهره وری استفاده از آب توسعه یابد.

وی با بیان اینکه در حوزه شهری نیز شرایط به همین روال است، یادآور شد: ما به جای رفتن به سراغ آب های ژرف و منابع آبی نو که اثرات محیط زیستی زیادی به همراه دارد، بر توسعه فناوری در حوزه آب و ارتقای بهره وری متمرکز شویم.

صراف زاده تاکید نمود: باید به این نکته توجه گردد که آب های کارستی معمولا دور از دسترس و در عمق زمین هستند؛ از این رو استحصال آن ها احتیاج به صرف انرژی دارد، لذا فراوری آب از این طریق گران خواهد شد.

رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب افزود: این کرسی یونسکو بر بازچرخانی آب تمرکز دارد و این رویکرد بر افزایش بهره وری آب تکیه دارد، به این معنا که به جای آنکه آب یک بار مصرف گردد، چندین بار مورد استفاده قرار گیرد و این همان بهره وری آب است؛ چون از این طریق از این منبع، به ازای یک لیتر آب می توان محصول بیشتری فراوری کرد و در بخش کشاوری آب کمتری مصرف می گردد و این همان ارتقای بهره وری آب به شمار می رود.