سمرقند و گنجینه های راه ابریشم
به گزارش کشتی کروز، راه باستانی ابریشم زمانی شرق دور را به غرب پیوند می داد. راهی که از شهر کهنِ سمرقند هم می گذشت. نخستین برنامه از سری زندگی در ازبکستان به زندگی کنونی در شهر افسانه های هزار و یک شب می پردازد.
سمرقند یکی از گذرگاههای مهم بر سر راه افسانه ای ابریشم بوده است، راستای که آسیای میانه را به سواحل مدیترانه وصل می کرد. زمانی، کاروانهایی که از چین راهی اروپا بودند در سمرقند اُتراق می کردند. در میان شبکه ای از جاده های کهن به درازای ده هزار کیلومتر، سمرقند در نقطه ای کلیدی قرار داشت. میلیونها تن بازرگان، زائر، جنگجو و حتی سیاستمدار در طول دو هزار سال در این راه قدم گذاشته اند.
مقصود اصلی تاجرانی که از چهار گوشه جهان به اینجا می آمدند، در کنار آوردن مرغوبترین کالاها، فرونشاندن تشنگی دائمی برای دانش، کشف ایده های تازه و تبادل فرهنگها، سنتها، دینها و هم زبانها بود.
در این میان، یکی از این تازه ها هم صنعت کهن کاغذسازی بود که در اصل از چین می آمد. رازِ این کار در سمرقند آشکار شده بود و بعدها صنعتگران محلی آن را توسعه دادند. کاغذ معروفی که از پوست درخت شاه توت ساخته می شد از آن پس جهانگیر شد. رویای ظریف مختارف، با زنده کردن این هنر کهن به حقیقت پیوست. او با چرخِ آبی ای در کارگاهش دارد این شیوه هزار ساله کاغذسازی را به کار می برد.
او می گوید: (در قدیم) می شد کاغذ سمرقند را از روی صدای (خش خش) منحصربه فرد آن تشخیص داد. تنها امیران و سلاطین و وزیران می توانستند این کاغذ را تهیه کنند. برای همین لقب کاغذ شاهی هم به آن داده اند. وقتی این کاغذ را در دست می گیرم، احساس می کنم یک گنجینه جهانی را به دست گرفته ام. کاروانهای راه ابریشم، انبوهی از این کاغذها را به کشورهای آسیا و شرق و اروپا می بردند.
این کاغذ که برای کیفیت بالایش مشهور بود، بخاطر سطح براق و نرمش کاغذ ابریشم هم خوانده می شد و بسیاری از دستنوشته های ایرانی و عربی سده های نهم و دهم میلادی روی آن نوشته می شد.
بسیاری از خرید و فروشها در بازارهای اطراف شهر صورت می گرفت. بازارهایی که امروز هم همانقدر شلوغ اند. عطر و بوی ادویه و خوراکی های رنگارنگی که به سمرقند می رسید، در آشپزی این ناحیه همچنان به مشام می رسد. رایحه ای که بازتابی است از ترکیب فرهنگهای مختلف در این شهر . گویی عطر سمرقند هنوز در هوای شهر جاری است. صمد شاریپوف، یکی از فروشندگان ادویه در بازار شهر می گوید: ادویه ای مانند جوز هندی، میخک و فلفل سیاه را جاده ابریشم برای ما آورد.
نه تنها ادویه، ابریشم، چینی، فرش و سلاح، بلکه موسیقی ها و سازهای بسیاری هم در این راستا رد و بدل می شدند.
بُبور شاریپف که یک نوازنده رباب است می رود تا ساز تازه اش را از رباب ساز محلی تحویل بگیرد. در باره این ساز و آهنگهای ساخته شده با آن می گوید: رباب به وسیله راه ابریشم در کشورهای مختلف آسیای میانه پخش شد. این آهنگها که بازتاب تاریخ غنی ما هستند، الهام بخش روح منند.
کاسه رباب از چوپ شاه توت تراشیده می شود، این ساز پنج سیم دارد و پوسته روی کاسه آن از پوست ماهی است. ساختن هرکدام از این گنجینه های موسیقی محلی نزدیک به یک سال طول می کشد.
بعد از این در امتداد راه ابریشم، به سوی یکی دیگر از مراکز این راستا تجاری باستانی، یعنی شهر بخارا می رویم. برنامه بعدی زندگی در ازبکستان به شهر کهنِ کاروانها سری می زند و میراث غنی صنایع دستی بخارا را کشف می کند.
منبع: یورونیوز